تالاب شادگان حال و روز خوبی ندارد. همین حالا هم حقابه این تالاب پرداخت نمی‌شود و حیات اکولوژیکی آن در خطر است. حالا دولت سیزدهم به دنبال اجرای طرح گردشگری در این تالاب است. محمد درویش، کارشناس محیط زیست می‌گوید: «به دنبال این هستند که در شادگان، واحد‌های پتروشیمی احداث و چاه نفت استخراخ کنند. بسیار هم مایل هستند که تالاب کاملا خشک شود.»
رونق گردشگری، اسم رمز دولت سیزدهم برای نابودی محیط زیست در شمال و جنوب کشور شده است. یک سو صحبت از طرح گردشگری آشوراده در شمال کشور است و سوی دیگر گردشگری در تالاب شادگان. اما این طرح‌ها چگونه بلای جان محیط زیست می‌شوند؟
ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم در روز‌های اخیر به استان خوزستان سفر کرد. سفر او، اما ارمغانی برای محیط زیست کشور که نداشت هیچ، دلهره‌ای هم به جان محلی‌ها و فعالان محیط زیست انداخت. رئیسی از طرح گردشگری تالاب شادگان گفت. علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست هم پیرو حرف‌های او، از آماده شدن این طرح تا یک ماه آینده خبر داد.
طرحی برای بزرگترین تالاب کشور که نامش در فهرست تالاب‌های بین‌المللی هم ثبت شده است. تالابی به وسعت بیش از ۵۰۰ هزار هکتار که همین حالا هم وضعیت بغرنجی دارد. انگار که تالاب شادگان نیز باید در انتظار سرنوشت هورالعظیم باشد. همان دستی که هورالعظیم را خشکاند، حالا در شمایلی دیگر برای نابودی شادگان ظاهر شده است.
جزئیاتی از نقشه دولت سیزدهم برای این تالاب بین‌المللی منتشر نشده است، اما پازل‌ها را که کنار هم بگذاریم، هدفی بیش از گردشگری را نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد هدف نابودی تالاب است نه احیا و رونق آن.
اخیرا صحبت از سد آبریز یا همان مارون ۲ بود. سدی که بنابر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در صورت اجرا و آبگیری، تالاب شادگان را به کانون گرد و غبار تبدیل می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پرداخت نشدن حقابه تالاب شادگان را تائید کرده و نوشته است که استان خوزستان تمام حقابه محیط زیستی تالاب را مصرف می‌کند.
نابود کردن تالاب شادگان برای احداث پتروشیمی
سوال اینجاست، وقتی حقابه تالاب پرداخت نمی‌شود، چگونه می‌خواهند گردشگری آنجا را رونق ببخشند؟ محمد درویش، کارشناس محیط زیست در این مورد به تجارت‌نیوز می‌گوید: «سوال ما هم همین است. چگونه می‌خواهند این کار را انجام دهند؟ در حالی‌که همین حالا آبزیان منطقه در حال نابودی هستند، چون حقابه تالاب پرداخت نمی‌شود. مگر اینکه این موضوع، پرده‌ای برای مقاصد نهایی افراد باشد.».
اما این طرح می‌تواند سرپوش چه مقاصدی باشد؟ درویش می‌گوید: «به دنبال این هستند که در شادگان، چاه نفت استخراج و واحد‌های صنعتی احداث کنند. بسیار هم مایل هستند که تالاب کاملا خشک شود.»
شادگان به سرنوشت هورالعظیم دچار می‌شود
این کارشناس محیط زیست در ادامه توضیح می‌دهد: «حقابه تالاب شادگان را کشت و صنعت نیشکر ربوده است. ضمن اینکه سدسازی‌هایی هم در بالادست تالاب اتفاق افتاده است. همین حالا حیات اکولوژیکی تالاب به شدت در خطر است.»
او ادامه می‌دهد: «اگر قرار است این طرح به دست بخش خصوصی بیفتد، باید مکانیسمی برای پرداخت حقابه شادگان تعریف شود. گمان نمی‌کنم که هیچ بخش خصوصی قادر یا داوطلب به سرمایه‌گذاری برای این طرح باشد. مگر اینکه این بخش خصوصی، واقعی نباشد. یعنی بخواهد به این بهانه تالاب را خشک کند و بعد در آن چند واحد پتروشیمی احداث و چاه نفت استخراج کنند. یعنی همان بلایی که سر هورالعظیم آوردند.»
در حالی‌که ابراهیم رئیسی برای طرح گردشگری در تالاب شادگان ضرب‌العجل یک ماهه گذاشته، در شمال کشور نیز طرح دیگری را دنبال می‌کند. او در جریان سفر خود به استان گلستان در سال ۱۴۰۰، دستور اجرای طرح گردشگری آشوراده را داد. از آن زمان تاکنون، بار‌ها فعالان محیط زیست از خطرات اجرای این طرح برای محیط زیست گفته‌اند و آن را غیرکارشناسی توصیف کرده‌اند.
شکست طرح با تبدیل آشوراده به کیش
درویش درباره طرح گردشگری آشوراده نیز گفت: «آمار‌های گردشگری نشان می‌دهد بیش از نیمی از اتاق‌ها در پربازدیدترین روز‌ها یعنی نوروز خالی بوده است. بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها که در حوزه گردشگری انجام شده، با شکست سنگین روبه‌رو شدند.»
او ادامه می‌دهد: «برخی سرمایه‌گذاران در کیش و قشم هم وضعیت خوبی ندارند. تا زمانی‌که این مسئله واکاوی و آسیب‌شناسی نشود، غیرمنطقی است که به بهانه گردشگری یکی از ارزشمندترین مناطق اکولوژیک کشور یعنی آشوراده را تخریب کنیم. اول باید مشکل اقتصاد و جذب گردشگر حل شود.»
درویش می‌گوید: «حتی اگر آشوراده را به کیش تبدیل کنند، فایده‌ای ندارد. با همین منطقِ رونق گردشگری، کیش با ورشکستگی مواجه است. آشوراده هم سرنوشتی جز این نخواهد داشت.»
طرح گردشگری آشوراده، قابل اعتماد نیست
درویش توضیح می‌دهد: «ساخت‌وساز اقامتگاه و هتل و تبدیل آن به جایی مانند کیش، کاملا خطاست. آشوراده در زون امن میانکاله قرار دارد و معبر ورود پرندگان مهاجر به کشور است. این پرندگان نیز نیاز به امنیت دارند تا به ایران وارد شوند. ضمن اینکه این پرندگان می‌توانند با آفات مقابله و حاصلخیزی خاک منطقه را تقویت کنند.»
او ادامه می‌دهد: «سازمان حفاظت محیط زیست هم با این طرح موافق نیست. این سازمان هم همیشه تحت فشار است تا چنین طرح‌هایی را قبول کند. تا زمانی‌که مشخص نشود ظرفیت پذیرش در آشوراده چقدر است و بخش خصوصی چگونه قرار است این ظرفیت را رعایت کند، طرح مورد نظر قابل اعتماد نیست.»
خطر نابودی حیات اکولوژیکی آشوراده
البته درویش بر این باور است که آشوراده یکی از مناطقی‌ست که پتانسیل جذب گردشگر دارد، اما اینکه طرح را چه کسانی و با چه ساز و کاری ارائه می‌دهند، مهم است.
او می‌گوید: «منظور این نیست که آشوراده را به طور کامل رها کنیم. آشوراده در حال حاضر مانند شهر ارواح است. ساختمان‌های متروکه‌ای که رها شده و مردم بومی را از آنجا بیرون کرده‌اند و اجازه ورود به آنجا را ندارند.»
این کارشناس محیط زیست ادامه می‌دهد: «آشوراده می‌تواند به عنوان یک گردشگری آموزش‌محور حائز اهمیت باشد. می‌توان بدون ایجاد کمپ‌هایی که اقامت شبانه دارند، گروه‌های گردشگر را به آنجا هدایت کرد. پس از چند ساعت هم بدون اینکه ردپایی از خود به جای بگذارند، آنجا را ترک کنند.»
او توضیح می‌دهد: «اگر بخواهند آشوراده را با الفبای کنونی اقتصادی کنند، باید از ظرفیت پذیرش عبور کنند. اگر هم از ظرفیت پذیرش عبور کنند، از حیات اکولوژیکی آن منطقه اثری نخواهد ماند.»
او در پایان می‌گوید: «متخصصانی هستند که می‌توانند طرح قابل دفاعی برای آشوراده ارائه کنند. اما وقتی از این افراد دعوت نمی‌شود و به صورت رانت و بدون فهم بوم‌شناختی پیش می‌روند، دیگر نمی‌توان از طرح دفاع کرد.»
